Krótka historia kadencji
Dla współczesnych wykonawców, zwłaszcza grających na instrumentach dętych, najlepszym źródłem informacji o kadencjach w muzyce XVIII wieku jest Versuch einer Anweisung die Flöte traversiere zu spielen J.J.Quantza (1752). Oto krótka historia kadencji opisana słowami Quantza:
Nie minęło jeszcze pół wieku od czasu, gdy te kadencje pojawiły się u Włochów, po czym zostały przejęte przez Niemców i przez innych, którzy śpiewają i grają w stylu włoskim. Francuzi jednak trzymają się od nich z daleka. Prawdopodobnie w czasach, gdy Lully wyjeżdżał z Włoch (ok. 1646 – przyp. tłum.) nie były jeszcze w modzie: w przeciwnym razie kto wie, czy nie wprowadziłby tego ozdobnika u Francuzów.
Można podejrzewać, że kadencje weszły do powszechnego użytku po tym, jak Corelli wydał w miedziorycie 12 Solo skrzypcowych. Najpewniejsza informacja, którą można podać o pochodzeniu kadencji jest taka, że kilka lat przed końcem ubiegłego wieku i w ciągu dziesięciu lat bieżącego wieku pojawił się zwyczaj, aby końcówka koncertującego głosu ponad postępującym basem była ozdobiona małym pasażem z dołączonym dobrym trylem: a mniej więcej między 1710 i 1716 rokiem modne stały się normalne kadencje, przy których bas musi się zatrzymać. Fermaty, albo zatrzymania ad libitum w środku utworu mają prawdopodobnie jeszcze starsze pochodzenie.[4]
Przykład 1 – to wzór takiej „pierwotnej”, włoskiej kadencji rozpisanej ponad postępującym basem w Sonacie F-dur op. 5 A. Corellego. Skrzypcowe Sonaty op. 5 Corellego były wydane po raz pierwszy w 1700 roku; ozdobna kadencja w drugiej linijce przykładu pochodzi z późniejszego, anonimowego opracowania fletowego:
Przykład 1.
Dalszy rozwój kadencji we Włoszech obserwujemy w twórczości Antonio Vivaldiego. Jego kadencje były rozpisane jako organiczna część utworu, albo też w utworze było przewidziane puste miejsce do improwizacji solowej kadencji.
Te wypisane kadencje zwykle składały się z pasm arpeggiów w ścisłym tempie, które kończyły się krótkim, wolnym odcinkiem zbudowanym na modulującym przebiegu harmonicznym. Vivaldi używał muzycznego materiału części, w której występuje kadencja; czasem nawet korzystał z materiału motywicznego wszystkich trzech części formy cyklicznej.
Kadencje były niezwykle popularne we włoskiej operze. Quantz wspomina nawet w swoim traktacie o średnio uzdolnionych śpiewakach operowych, którzy nadużywają kadencji w niewłaściwy sposób…
We Francji, zgodnie z informacją podaną przez Quantza, kadencje nie były tak modne, jak we Włoszech. Pojawiły się one tam dopiero wraz z modą na włoski styl skrzypcowy. Jednym z pierwszych przykładów rozpisanej kadencji w muzyce francuskiej jest kadencja z drugiej części Koncertu C-dur na flet, obój lub skrzypce Jean-Marie Leclaire’a (ok. 1737 r.):
Przykład 2.
Francuskie kadencje solowe bardzo długo opierały się na dominancie z nutą pedałową w basie – tak samo, jak w przykładzie 2. Dopiero w 1783 roku w szkole L’art de se perfectionner dans le violin Michel Corrette opisał kadencję, w której bas zatrzymuje się na tonicznym akordzie kwartowo-sekstowym i milczy podczas kadencji – czyli taką, jaka już kilkadziesiąt lat wcześniej występowała zwykle w muzyce włoskiej i niemieckiej.