Kategorie
Bez kategorii Praktyka wykonawcza

Gra inégal i inne osobliwości rytmiczne w muzyce dojrzałego baroku

W najważniejszym dla flecistów niemieckojęzycznym źródle czyli w Versuch einer Anweisung die Flöte traversiere zu spielen J. J. Quantza (Berlin 1752), znanym polskim czytelnikom w tłumaczeniu Marka Nahajowskiego pod tytułem O zasadach gry na flecie poprzecznym  reguły podane dla gry inégal są podobne do francuskich. Najważniejsza różnica w stosunku do francuskich teoretyków jest taka, że inégal w bardzo szybkim tempie można realizować podkreślając tylko pierwszą z czterech nut w grupie. Poza tym w omówieniu nut granych inégal pojawiają się też drobniejsze od szesnastek wartości rytmiczne. Oddajmy głos samemu Quantzowi (tłum. własne): 

Muszę w tym miejscu zrobić konieczną uwagę na temat czasu wytrzymywania każdej nuty. W wykonaniu należy umieć odróżniać nuty główne, zwane też mocnymi, albo, jak chcą Włosi, dobrymi, od nut przejściowych, które niektórzy cudzoziemcy nazywają złymi. Nuty główne cały czas, gdzie to tylko możliwe, należy zaznaczać bardziej niż nuty przejściowe. Tej regule podlegają najszybsze nuty w każdym utworze w tempie umiarkowanym, ale także w Adagio; mimo tego, że są zapisane jako wartości jednorodne, muszą być wykonywane trochę nierówno, w ten sposób, że mocne nuty każdej figury, a więc pierwsza, trzecia, piąta, siódma są przetrzymywane trochę dłużej niż przejściowe, czyli druga, czwarta, szósta i ósma: to przetrzymywanie nie może jednak być tak długie, żeby powstał rytm punktowany. Pod pojęciem tych najszybszych nut rozumiem: ćwierćnuty w metrum 3/2, ósemki w  metrum ¾ i szesnastki w metrum 3/8, ósemki w alla breve, szesnastki albo trzydziestodwójki w metrum 2/4 i 4/4 – ale tylko tak długo, dopóki nie pojawią się figury złożone z jeszcze szybszych albo dwa razy krótszych wartości – wtedy one są wykonywane w opisany wyżej sposób. Na przykład, gdybyśmy w przykładach K, M, N (przykład 10) osiem szesnastek zagrali wolno i równo, to nie zabrzmiałyby one tak ładnie, jak wtedy, gdy w ramach jednej grupy pierwszą i trzecią wykonamy trochę dłużej i głośniej niż drugą i czwartą. 

Oto przykład, do którego odwołuje się Quantz:

I kontynuując wypowiedź Quantza:

Od tej reguły wyjątkiem są: przede wszystkim szybkie przebiegi w bardzo szybkim tempie, które nie pozwala na nierówne wykonanie – tutaj należy wydłużyć i zagrać głośniej tylko pierwszą z czterech nut. Dalsze wyjątki to: wszystkie szybkie pasaże w partii wokalnej (…), nuty nad którymi stoją kreski albo kropki, albo te, w których następują po sobie dźwięki tej samej wysokości, dalej takie, nad którymi stoi łuk łączący więcej niż dwie nuty (…) oraz ósemki w Gigue. Wszystkie te nuty muszą być wykonywane tak samo równo.

Przyjrzyjmy się teraz fragmentowi przykładów artykulacji z traktatu Quantza:

W przykładach nutowych Quantza (F. 19, F. 20) artykulacją typową dla inégal wykonywane są diatoniczne przebiegi szesnastkowe. Odpowiednikiem dłuższej sylaby ru Hottererre’a jest tu sylaba ri;  ti występuje tylko na początku pierwszego przebiegu rozpoczynającego się od pierwszej szesnastki w takcie, a sylabą krótszą i słabszą w przebiegu szesnastek inegal jest di.