To stadium ewolucji fletu poprzecznego w uproszczeniu można nazwać również „fletem jednoklapowym”. Ten typ instrumentu wykształcił się w II połowie XVII wieku i był powszechnie używany w ciągu całego XVIII wieku, również wtedy, gdy stopniowo pojawiały się różne modele fletów z większą ilością klap.
Typowe cechy fletu barokowego
- początkowo budowa trzyczęściowa (główka, korpus i stopka), w latach ok. 1710-1720 stopniowo rozpowszechnił się podział fletu na cztery części (korpus z sześcioma otworami podzielono na dwie części); dzięki budowie czteroczęściowej stosunkowo łatwo można było wprowadzić do użytku środkowe części wymienne o różnej długości, które mogły być dużą pomocą dla flecisty przemieszczającego się pomiędzy ośrodkami, w których funkcjonowały rozmaite standardy wysokości stroju
- możliwości zmiany wysokości stroju od ok. 1720 były w niektórych modelach wzbogacane śrubą regulacyjną korka i wysuwaną końcówką stopki (przy wymianie części środkowej na dłuższą należało wsunąć korek w głąb główki i wysunąć stopkę, żeby wystroić prawidłowo proporcję oktaw, po włożeniu części krótszej trzeba było postąpić odwrotnie)
- wysokość stroju historycznych fletów jednoklapowych była zróżnicowana w przedziale od ok. 390 Hz do ok. 420 Hz, z tendencją do podwyższania wysokości stroju w ciągu ponad stu lat popularności tego typu instrumentu; współczesne kopie budowane są najczęściej w standaryzowanych wysokościach stroju a1=415 Hz (czyli pół tonu niżej od przyjętych współcześnie standardów) lub – rzadziej – w wysokości a1=392 Hz (tzw. niski strój francuski, cały ton niżej od przyjętej współcześnie wysokości stroju a1=440 Hz), czasami również a1=430 Hz (flety jednoklapowe klasyczne z II połowy XVIII wieku lub nawet a1=440 Hz (z powodów praktycznych, dla osób pragnących grać na flecie jednoklapowym z towarzyszeniem instrumentów współczesnych)
- środkowe części instrumentu mają kształt odwrotnie koniczny (czyli stożkowy, zwężający się ku dołowi); kształt stopki cylindryczny, koniczny lub odwrotnie koniczny, zależnie od epoki i modelu
- zasięg skali d1-a3, na niektórych fletach można wydobyć również dźwięki b3 a nawet c4
- naturalna i najlepiej brzmiąca na flecie barokowym jest gama D-dur, której dźwięki uzyskujemy podnosząc kolejne palce bez użycia chwytów widełkowych na przestrzeni od d1 do h2 (chwyt widełkowy – w uproszczeniu – to taki, w którym pomiędzy dwoma zakrytymi otworami palcowymi pozostaje jeden otwarty, np. f1, f2, gis2, ais2– można to zaobserwować w tabeli chwytów dla jednoklapowego fletu barokowego zamieszczonej na tej stronie)
- przy użyciu chwytów naturalnych i widełkowych można grać we wszystkich tonacjach, choć tonacje powyżej 3 znaków przykluczowych są wymagające pod względem palcowania i korekty intonacji
- na stopce fletu umieszczony jest otwór dla dźwięków dis/es, obsługiwany przy pomocy klapy zamkniętej w stanie spoczynku; w niektórych modelach (flety Quantza) na stopce występują dwa osobne otwory z klapami dla dźwięków dis (niższe) i es (wyższe); dzięki wynalezieniu dodatkowej klapy zniknęła konieczność posługiwania się niewygodnym półkryciem szóstego otworu palcowego w celu wydobycia dźwięku es w pierwszej i drugiej oktawie
- typowe dla intonacji poprzecznych fletów barokowych jest rozróżnianie pomiędzy dźwiękami podwyższanymi krzyżykami i obniżanymi bemolami, nie stosuje się enharmonicznej zamiany dźwięków, np. dźwiękom fis/ges, gis/as, ais/b, cis/des przypisane są inne chwyty, przy czym dźwięki z krzyżykami są niższe od swoich bemolowych „odpowiedników”
- materiał wykorzystywany do budowy fletów barokowych to najczęściej drewno bukszpanowe, ale także twardsze gatunki drewna takie, jak heban czy gwajak; również kość słoniowa, stosowana często do wykonania ozdobnych pierścieni na złączach i elementów wykończeń główki i stopki, a czasem również do budowy całych fletów
- oprócz standardowego fletu o najniższym dźwięku d1 okazjonalnie używano również innych odmian, a więc fletu piccolo (najniższy dźwięk d2), fletu basowego z dodatkowymi klapami dla „przedłużenia” palców, a także odmian kwintowych, kwartowych i tercjowych (o najniższych dźwiękach g, a, h, a1, f1, g1)